- Αρκάδι
- I
Ιστορική μονή της Κρήτης, κοντά στο Ρέθυμνο, που το ολοκαύτωμά της το 1866 την ανέδειξε σε σύμβολο ηρωισμού και θυσίας.Η παλαιότερη ιστορία της δεν είναι ακριβώς γνωστή. Ιδρύθηκε ίσως κατά τα τέλη του 12ου αι. και πήρε το όνομά της πιθανώς από τον ιδρυτή της, κάποιον Αρκάδιο μοναχό. Τη σημερινή της μορφή πήρε κατά τα τέλη του 16ου αι. Τότε χτίστηκε σε ρυθμό μπαρόκ –με δαπάνη του ηγούμενου της μονής Κλήμη Χορτάτζη, συγγενή ίσως του ποιητή της Ερωφίλης–οωραιότατος ναός της, που είναι αφιερωμένος στον Σωτήρα και στον Άγιο Κωνσταντίνο.Παγκόσμια όμως γνωστό έγινε το Α. κατά τη μεγάλη Κρητική επανάσταση του 1866-69. Κατά τους πρώτους μήνες της εξέγερσης είχαν συγκεντρωθεί στη μονή περίπου 700 γυναικόπαιδα και μερικές εκατοντάδες ένοπλοι, ντόπιοι και εθελοντές από την ηπειρωτική Ελλάδα. Η τοποθεσία της μονής όμως δεν ήταν πρόσφορη για αποτελεσματική άμυνα, γι’ αυτό o συνταγματάρχης Κορωναίος προτίμησε να φύγει και να επιχειρήσει αντιπερισπασμό στον τουρκικό στρατό που κατευθυνόταν ήδη με σκοπό να κυκλώσει τη μονή. Την άμυνα του μοναστηριού ανέλαβαν ο ηγούμενος Γαβριήλ και ο εθελοντής υπολοχαγός I. Δημακόπουλος. Στις 9 Νοεμβρίου 1866, μετά από τριήμερη πολιορκία, το μεγάλο πυροβόλο που μόλις είχε μεταφερθεί εκεί από το Ρέθυμνο, έσπασε τη σιδερόπορτα της μονής και οι Τούρκοι όρμησαν στην αυλή του μοναστηριού. Τη στιγμή εκείνη, σύμφωνα με την ομόφωνη απόφαση που είχαν πάρει την προηγούμενη νύχτα οι πολιορκούμενοι, ο νεαρός Κωνσταντίνος Γιαμπουδάκης έβαλε φωτιά στην πυριτιδαποθήκη και ολόκληρη η ανατολική πτέρυγα της μονής ανατινάχτηκε στον αέρα καταπλακώνοντας Τούρκους και χριστιανούς. Το ολοκαύτωμα του Α. είχε παγκόσμια απήχηση. Ποιητές, όπως o Β. Ουγκό, ύμνησαν το ηθικό μεγαλείο και το πανανθρώπινο νόημα της θυσίας εκείνης. Η μονή εξακολουθεί να λειτουργεί και σήμερα. Στο οστεοφυλάκιό της και στο μικρό της μουσείο φυλάσσονται λείψανα, όπλα και άλλα αντικείμενα σχετικά με τα πρόσωπα και τα γεγονότα της εποχής εκείνης.II
Η ιστορική μονή Αρκάδι της Κρήτης, που ιδρύθηκε γύρω στον 12o αι. και πήρε τη σημερινή της μορφή στο τέλος του 16ου αι., είναι γνωστή κυρίως για το ολοκαύτωμα της 9ης Νοεμβρίου 1866 (φωτ. I. Ντεκόπουλου).
Ορεινός οικισμός (υψόμ. 520 μ., 57 κάτ.) στην πρώην επαρχία Μονοφατσίου του νομού Ηρακλείου. Υπάγεται διοικητικά στον δήμο Νίκου Καζαντζάκη.
Dictionary of Greek. 2013.